Toen rabbi Susja zijn einde voelde naderen zei hij: ‘In de toekomstige tijd zal mij niet gevraagd
worden: ‘Waarom zijt gij geen Mozes geweest?’ Mij zal gevraagd worden: ‘Waarom zijt gij geen Susja
geweest?’
De vraag zal niet zijn: Waarom was je niet zo liefdevol als Moeder Teresa? Waarom was je niet zo
moedig als Mandela? De vraag zal zijn: Waarom liet je de angst winnen? Wat maakt dat je de kansen
die je zijn aangereikt niet hebt gegrepen? Waarom was jij niet jezelf?
Verschijnen in vijf stappen
Wij staan voor de opgave om ons-zelf te worden. Om te verschijnen. Velen van ons verlangen hier
naar. Maar hoe werkt verschijnen in de praktijk? In deze blog deel ik de vijf stappen die de klassieke
vormingsleer ons daarin aanreikt. Het zijn stappen die hun wortels hebben bij mensen als Socrates
en Aristoteles, maar die ook in de vroege kerk en bij christelijke filosofen als Erasmus en Kierkegaard
een belangrijke rol spelen.
Stap 1: Kennen
‘Ken uzelf’, zei Socrates. Van oudsher wordt de zelfkennis gezien als de basis van alle
persoonlijke groei. Want hoe kun je jezelf ontwikkelen als je niet weet wie je bent? Als je geen idee
hebt van wie je bent als mens? Hoe je denkt, wat je voelt, wat je verlangt en welke vermogens je
hebt om dat te realiseren? Het beter leren kennen van jezelf vraagt ongelofelijk veel moed en kracht.
De sterkste mannen en moedigste vrouwen heb ik in tranen tegenover me gehad als we het proces
van het leren kennen van zichzelf aan gingen.
Het leren kennen van jezelf voert vaak naar de ontdekking van jouw ‘glorieuze ruïne’. Je zult
onvermoede schoonheid en kracht ontdekken in jouw persoonlijkheid. Ook zul je geconfronteerd
worden met je zwakheden, je tekortkomingen, je onvermogen. Het is belangrijk om deze mix in jezelf
te leren kennen. Zodat je jezelf niet over- maar ook niet onderschat. Zodat je weet waar je hulp van
anderen – en van God – in nodig hebt. In persoonlijke coaching of leiderschapstraining begin ik
daarom vaak met het doorwerken van de persoonlijke biografie van mensen. Door het gesprek over
de ervaringen en relaties uit het verleden te voeren ontstaat een diepgaand kennen van het ‘zelf’.
Stap 2: Willen
Waar verlang je naar? Ons leven gaat vaak zo snel en de druk op onze schouders is vaak zo
groot dat we nauwelijks meer weten wat we echt willen. Vragen als: ‘Welke koers wil je varen? Wat
wil je doen met de komende tien jaar van je leven?’, zijn belangrijk. Het leren ontdekken en voeden
van je wil is van groot belang voor mensen die willen verschijnen. Het sterkt je morele kompas en
stelt je in staat om het leven te leiden waar je naar verlangt.
Veel mensen vinden het lastig om te bepalen wat ze willen. Misschien antwoordt iemand op de
vraag: ‘Wat zou je willen?’, dat hij een goed leven wil opbouwen, met financiële zekerheid en fijne
mensen om zich geen. Dan kan het helpen om een laagje dieper te gaan en deze vraag te stellen:
‘Wat zou je willen dat je zou willen?’ Deze vraag helpt mensen vaak om bij de kern van hun verlangen
te komen. Dan antwoorden ze bijvoorbeeld: ‘Ten diepste wil ik graag van betekenis zijn. Ik wil deze
wereld een mooiere plek maken. Ik wil mensen helpen redden.’
Stap 3: Kunnen
Je kunt jezelf kennen en het goede verlangen, maar toch vastlopen. In het proces van
verschijnen is het een vraag die vaak opkomt, en zeer belangrijk wordt: ‘Kan ik wel veranderen?’ Zal
het gebeuren, of niet? Kunnen gaat over jouw vermogen tot veranderen. Zelfdiscipline en oefening
zijn hierin van groot belang. Als we in leiderschapstraining het onderwerp ‘ritmes’ behandelen, ben ik
keer op keer verbaasd over de impact hiervan. Zoveel van ons leven laten we ons ‘overkomen’. Maar
om te acteren is het nodig dat we terug kunnen vallen op ritmes die ons dragen.
Kunnen gaat over je vermogen om je verlangen om te zetten in effectief handelen. Tevoorschijn
komen is een proces van vallen en opstaan. Maar door te trainen ga je dingen leren die je daarvoor
nog niet kon. Het bijzondere van ritmes is dat het aan het begin moeite kost om je het ritme eigen te
maken, maar dat dit na verloop van tijd verandert: het ritme gaat jou dragen. Toen ik twee jaar
gelden begon met circuit training moest ik wennen aan squatten. Nu mis ik squatten als ik het een
paar dagen niet doe. Zo werkt het ook met het starten van de dag met stilte en gebed, of het
aanwennen van de discipline om altijd eerst een belangrijke, lastige taak uit te voeren en pas daarna
een makkelijke, urgente taak.
Stap 4: Erkennen
Jouw tevoorschijn komen heeft altijd invloed op jouw omgeving, zowel positief als negatief. Misschien moeten mensen eraan wennen dat je eerder en duidelijker zegt wat je van iets vindt. Het kan zijn dat je gelijkgestemden ontmoet, waardoor nieuwe vriendschappen belangrijker worden en oude vriendschappen wat naar de achtergrond verdwijnen. Belangrijk is om regelmatig te reflecteren op de invloed die jouw tevoorschijn komen heeft op de mensen om jou heen.
Door de eeuwen heen hebben mensen die tevoorschijn zijn gekomen steeds ervaren dat dit zowel
weerstand als support oplevert. Zoals jij tevoorschijn komt voor datgene dat jij van belang vindt, zo
zijn er anderen die opkomen voor hun eigen belang. Soms komen belangen daarin recht tegenover
elkaar te staan. Dan sta je voor de uitdaging om keer op keer jouw aannames te testen, zodat je
zoveel mogelijk vanuit open en transparante communicatie vooruitgang kunt boeken.
Stap 5: Leren omgaan met tijd
Wij zijn als vissen die maar niet kunnen wennen aan water. Steeds weer
worden we verrast door de tijd. Terwijl we van jongs af aan al weten dat een minuut zestig seconden
heeft en een uur zestig minuten. Ons leven en onze groei als mens vindt plaats in de tijd. Het is
daarom cruciaal dat we ons niet steeds laten overrompelen door de tijd, maar dat we zodanig leren
omgaan met de tijd dat we kúnnen veranderen. Dragende ritmes en een gezond tempo zijn nodig om
in de tijd die jou gegeven is jouw leven met vreugde te kunnen leiden.
Zowel bij de oude Grieken als in de Bijbel wordt gesproken over twee verschillende soorten tijd:
chronos en kairos. Chronos staat voor de kloktijd. Kairos staat voor de gouden kans, de ‘window of
opportunity’. Als kairos zich aandient is het cruciaal om de kans te grijpen. Je kunt dan in een mum
van tijd zaken voor elkaar krijgen die anders zeeën van tijd zouden kosten.
Hoe zou het zijn?
Kennen, willen, kunnen, erkennen van de ander en omgaan met tijd. Vijf stappen die jou zullen
helpen om tevoorschijn te komen. En hoe mooi zou dat zijn! Dat wij massaal zullen ver-schijnen. Dat
wij zullen leven vanuit de geest van de profeet. Dat we ergens wat van zullen vinden, en het ook
zullen veranderen. Zodat we samen de wereld elke dag een stukje mooier zullen maken.
9 juni verschijnt een blog over de kunst van het VERDWIJNEN.